एक टुकड़ा धूप का A Patch of Sunshine ਇਕ ਟੋਟਾ ਧੁੱਪ ਦਾ

एक टुकड़ा धूप का 

मुझे वो वक़्त याद है 
जब एक टुकड़ा धूप का 
सूरज की उँगली पकड़ के 
अँधेरे का मेला देखता 
भीड़ों में हुआ गुमशुदा 

सोचती हूँ कि सहम का और 

एकांत का भी साथ होता है 

मैं जो इसकी कुछ नहीं 

पर इस गुमशुदा बच्चे ने 

ये हाथ मेरा पकड़ लिया 

तू कहीं मिलता नहीं 

लेकिन हाथ को छूती

एक गरम और नन्ही साँस 

ना मेरे हाथ से संभलती

ना कुछ हाथ से खाती 

अँधेरा कहीं ढलता नहीं
मेले के शोर में भी 
है एक आलम चुप्प का 
और याद तेरी इस तरहाँ 
जैसे एक टुकड़ा धूप का 

A Patch of Sunshine

I remember the time
          when a patch of light
          holding the finger of sun
          in the festival of dark
          got separated in a scrum 

I wonder 

          if solitude and fear 
          are kith and kin 
          the lost child has held my hand
          though I am a stranger to him

You are nowhere to be found
          I feel a hot breath 

          on my hand
          not easy to comfort
          not easy to understand 

The dark looms forever
          but in the din of crowd
          there is a silence divine
          and your memory comes
          like a patch of sunshine 

NOTES

This short poem shows Amrita’s mastery of the metaphor. She seamlessly blends three visual landscapes to create an emotional impact that culminates in the last stanza. First is the image of a patch of light separated from radiant sun and lost in the vast darkness with associated emotions of warmth and cold. Second is the image of a child lost in a crowd - feeling alone and scared - searching for parent and comfort. And third is the image of an adult helping the child in the quest - and how the child attaches to his savior. These three landscapes and their actions are resolved perfectly when the poem’s meaning becomes clear: the patch of light and the child are a lover’s memory, and the poet is searching for the lover perhaps in vain, yet she finds solace even in her quest. 

ਇਕ ਟੋਟਾ ਧੁੱਪ ਦਾ 

ਮੈਨੂ ਉਹ ਵੇਲਾ ਯਾਦ ਹੈ 
ਜਦ ਇਕ ਟੋਟਾ ਧੁੱਪ ਦਾ 
ਸੂਰਜ ਦੀ ਉਂਗਲ ਪਕੜ ਕੇ 
ਨ੍ਹੇਰੇ ਦਾ ਮੇਲਾ ਵੇਖਦਾ 
ਭੀੜਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਗੁਆਚਿਆ   

ਸੋਚਦੀ ਹਾਂ ਸਹਿਮ ਦਾ ਤੇ  ---
ਸੁਵੰ ਦਾ ਵੀ ਸਾਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ 
ਮੈਂ ਜੁ ਇਸਦੀ ਕੁਝ ਨਹੀਂ 
ਪਰ ਇਸ ਗੁਆਚੇ ਬਾਲ ਨੇ 
ਇਕ ਹੱਥ ਮੇਰਾ ਫੜ ਲਿਆ 

ਤੂੰ ਕਿਤੇ ਲੰਬਦਾ ਨਹੀਂ 
ਹੱਥ ਨੂੰ ਛੋਹਂਦਾ ਪਿਆ 
ਨਿੱਕਾ ਤੇ ਤੱਤਾਂ ਇਕ ਸਾਹ 
ਨਾ ਹੱਥ ਦੇ ਨਾਲ ਪਰਚਦਾ 
ਨਾਂ ਹੱਥ ਦਾ ਖਾਂਦਾ ਵਸਾਹ 

ਨ੍ਹੇਰਾ ਕੀਤੇ ਮੁੱਕਦਾ ਨਹੀਂ 
ਮੇਲੇ ਦੇ ਰੌਲੇ ਵਿਚ ਵੀ 
ਹੈ ਇਕ ਆਲਮ ਚੁੱਪ ਦਾ 
ਤੇ ਯਾਦ ਤੇਰੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ   ---
ਜਿਉਂ ਇਕ ਟੋਟਾ ਧੁੱਪ ਦਾ 

Ika ṭōṭā dhupa dā 

mainū uha vēlā yāda hai 

jada ika ṭōṭā dhupa dā 

sūraja dī uṅgala pakaṛa kē 

nhērē dā mēlā vēkhadā 

bhīṛāṁ dē vica gu'āci'ā   

sōcadī hāṁ sahima dā tē  ---

suva dā vī sāka hudā hai 

maiṁ ju isadī kujha nahīṁ 

para isa gu'ācē bāla nē 

ika hatha mērā phaṛa li'ā 

tū kitē labadā nahīṁ 

hatha nū chōhandā pi'ā 

nikā tē tatāṁ ika sāha 

nā hatha dē nāla paracadā 

nāṁ hatha dā khāndā vasāha 

nhērā kītē mukadā nahīṁ 

mēlē dē raulē vica vī 

hai ika ālama cupa dā 

tē yāda tērī isa tar'hāṁ   ---

ji'uṁ ika ṭōṭā dhupa dā

ek tukada dhoop ka 

mujhe vo vaqt yaad hai 

jab ek tukada dhoop ka 

sooraj kee ungalee pakad ke 

andhere ka mela dekhata 

bheedon mein hua gumashuda 

sochatee hoon ki aatank ka aur 

ekaant ka bhee saath hota hai 

main jo isakee kuchh nahin 

par is gumashuda bachche ne 

ye haath mera pakad liya 

too kaheen milata nahin 

haath ko chhoo raha hai 

garam aur chhota ek saans 

na haath se sambhalata 

na haath se leta kaur  

andhera kaheen dhalata nahin

mele ke shor mein bhee 

hai ek aalam chupp ka 

aur yaad teree is tarahaan 

jaise ek tukada dhoop ka

एक गीत A Song ਇੱਕ ਗੀਤ

एक गीत 

क्यों नैन पलट लिए रे

जिस रुत नैन मिले थे

फिर वही रुत आन खड़ी रे

सूखी पवनों का मूंह देखें 

बदलियाँ प्यासी फिरतीं रे

क्यों नैन पलट लिए रे

A Song

The season when our eyes first met
          has returned to stare at us 
why do you look away?

Clouds gaze at parched winds
          and roam aimlessly with thirst

why do you look away?

ਇੱਕ ਗੀਤ

ਕਾਹਨੂੰ ਅੱਖੀਆਂ ਪਰਤਾਈਆਂ ਵੇ ਹੋ !

ਜੇਹੜੀ ਰੁੱਤੇ ਅੱਖੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ
ਫਿਰ ਓਹਿਓ ਰੁੱਤਾਂ ਆਈਆਂ ਵੇ ਹੋ!

ਸੁੱਕਿਆਂ ਪੌਣਾਂ ਦਾ ਮੂਹਂ ਦੇਖਣ

ਬਦਲੀਆਂ ਤਰੀਹਾਈਆਂ ਵੇ ਹੋ  !

ਕਾਹਨੂੰ ਅੱਖੀਆਂ ਪਰ੍ਤਾਈਆਂ ਵੇ ਹੋ !

-------

From: book ਸਰਘੀ ਵੇਲਾ 

मजबूर Forced ਮਜਬੂਰ [II]

This is one of two poems by the same title "Majboor" on the plight of women abducted in 1947 partition.  This is the shorter of the two poems, of which I've excerpted only the opening and closing stanzas.

मजबूर 

 १९४७ में जबरदस्ती उठाई हुई इस्त्री

"मैं बेटी गर्व पंजाब की, देख फटे मेरे नसीब 
कैसे कहूँ बोल के, कटी हुई मेरी जीभ। 
... 
ज़ोर ज़बर की हद है, आतंक की भरमार 
यहाँ बिका धरम ईमान है, यहाँ बिकी देश की नार  |"

Forced [2] 

On women abducted in 1947

"I'm the daughter of Punjab
          behold, my fate has been shorn
How do I tell my tale
          for my tongue has been torn!
...
Violence has crossed all limits
          with atrocities untold
Faith and decency purchased
          and women of nation sold

ਮਜਬੂਰ 

1947 ਵਿਚ ਜਬਰੀ ਚੁੱਕੀ ਇਸਤ੍ਰੀ

"ਮੈਂ ਤੱਤੀ ਧੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ, ਮੇਰੇ ਫੁੱਟੇ ਵੇਖ ਨਸੀਬ 
ਕੀਕਣ ਦੱਸਾਂ ਬੋਲ ਕੇ, ਟੁਕੀ ਗਈ ਮੇਰੀ ਜੀਭ  
...
ਜ਼ੋਰ ਜ਼ਬਰ ਦੀ ਹੱਦ ਵੇ, ਅੱਤਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ 
ਏਥੇ ਵਿਕਿਆ ਧਰਮ ਈਮਾਨ ਵੇ, ਏਥੇ ਵਿਕੀ ਦੇਸ ਦੀ ਨਾਰ  | "

चैत्र ਚੇਤਰ

चैत्र

यह व्यापार मुबारक हमको 
कल हँसती थी जो दुनिया 
वही दुनिया आज हमसे 
चुटकी माँगने आई है 

बिरहा की एक ओखल मूसल 
ज़िन्दगी का मैंने सुरमा पीसा 
रोज़ रात को अम्बर आ के 
माँगता एक सलाई है 

दो आँखों के पानी अंदर 
कल हमने कुछ सपने घोले 
यह धरती आज मेरे आँगन 
चुन्नी रंगने आई है 

ਚੇਤਰ 

ਸਾਡਾ ਵਣਜ ਮੁਬਾਰਕ ਸਾਨੂੰ 

ਕੱਲ ਹੱਸਦੀ ਸੀ ਜਿਹੜੀ ਦੁਨੀਆਂ 
ਉਹ ਦੁਨੀਆਂ ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਕੋਲੋਂ 
ਚੁਟਕੀ ਮੰਗਣ ਆਈ ਵੇ 

ਬਿਰਹਾ ਦਾ ਇਕ ਖਰਲ ਬਲੌਰੀ 
ਜਿੰਦੜੀ ਦਾ ਅਸਾਂ ਸੂਰਮਾ ਪੀਠਾ 
ਰੋਜ਼ ਰਾਤ ਨੂੰ ਅੰਬਰ ਆ ਕੇ 
ਮੰਗਦਾ ਇਕ ਸਲਾਈ ਵੇ 

ਦੋ ਅੱਖੀਆਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਅੰਦਰ 
ਕੱਲ ਅਸਾਂ ਕੁਝ ਸੁਪਨੇ ਘੋਲੇ 
ਇਹ ਧਰਤੀ ਅਜ ਸਾਡੇ ਵੇਹੜੇ 
ਚੁੰਨੀ ਰੰਗਣ ਆਈ ਵੇ 


- selected verses

Also from this poem
Blessed

Poem: Chetar 

Cētara 

sāḍā vaṇaja mubāraka sānū 

kala hasadī sī jihaṛī dunī'āṁ 

uha dunī'āṁ aja sāḍē kōlōṁ 

cuṭakī magaṇa ā'ī vē 

birahā dā ika kharala balaurī 

jidaṛī dā asāṁ sūramā pīṭhā 

rōza rāta nū abara ā kē 

magadā ika salā'ī vē 

dō akhī'āṁ dē pāṇī adara 

kala asāṁ kujha supanē ghōlē 

iha dharatī aja sāḍē vēhaṛē 

cunī ragaṇa ā'ī vē

chaitr

yah vyaapaar mubaarak hamako 

kal hansatee thee jo duniya 

vahee duniya aaj hamase 

chutakee maangane aaee hai 

biraha kee ek okhal moosal 

zindagee ka mainne surama peesa 

roz raat ko ambar aa ke 

maangata ek salaee hai 

do aankhon ke paanee andar 

kal hamane kuchh sapane ghole 

yah dharatee aaj mere aangan 

chunnee rangane aaee hai

तू नहीं आया ... You have not come...ਤੂੰ ਨਹੀਂ ਆਇਆ

तू नहीं आया 

आज फिर तारे कह गए 
उमरों के महल अब भी 
हुस्नों के दियें हैं जल रहे 
... तू नहीं आया 

किरणों का समूह कह रहा 
रातों की गहरी नींद में 
अब भी चाँद है जग रहा
... तू नहीं आया  

You have not come

Stars sent a message today:

          The lamp of youth is still kindling 
          in the palace of life
... You have not come

Light beams have come to say:
          The moon is still peaking
          through the slumber of night

... You have not come

ਤੂੰ ਨਹੀਂ ਆਇਆ 

ਅੱਜ ਫੇਰ ਤਾਰੇ ਕਹਿ ਗਏ 
ਉਮਰਾਂ ਦੇ ਮਹਿਲੀਂ ਅਜੇ ਵੀ 
ਹੁਸਨਾਂ ਦੇ ਦੀਵੇ ਬਲ ਰਹੇ 
... ਤੂੰ ਨਹੀਂ ਆਇਆ 

ਕਿਰਨਾਂ ਦਾ ਝੁਰਮਟ ਆਖਦਾ 
ਰਾਤਾਂ ਦੀ ਗੂੜੀ ਨੀਂਦ ਚੋਂ 
ਹਾਲੇ ਵੀ ਚਾਨਣ ਜਾਗਦਾ 
... ਤੂੰ ਨਹੀਂ ਆਇਆ 


-selected verses 

From: Cheternama ਚੇਤੇਰਨਾਮਾ  चेतरनामा 

ओ मेरे दोस्त ....O My Friend.... ਓ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤ ...

ओ मेरे दोस्त  ... 

ओ मेरे दोस्त, मेरे अजनबी 

एक बार अचानक तू आया 

तो वक़्त सचमुच हैरान मेरे कमरे में खड़ा रह गया 

शाम का सूरज उतरते उतरते ठहर गया 

और घड़ी भर उसने डूबने की किस्मत भुला दी 

फिर अज़ल के नियम ने एक दुहाई दी 

वक़्त ने - बीते ठहरे क्षणों को देखा 

और घबरा कर खिड़की से छलाँग मार दी 

वह बीते ठहरे क्षणों की घटना 

अब तुम्हें भी बड़ी अचरज लगती है 

और अब मुझे भी बड़ी अचरज लगती है 

और शायद वक़्त को भी फिर वह गलती गवारा नहीं 

अब सूरज रोज़ वक़्त पर डूब जाता है 

और अँधेरा रोज़ मेरी छाती में चुब जाता है 

पर बीते ठहरे क्षणों का एक सच है 

अब तू और मैं इसे समझना चाहें यां नहीं 

यह अलग बात है 

पर उस दिन वक़्त ने जब खिड़की से छलाँग मारी थी 

और उसके घुटनों से जो खून बहा था 

वह खून  

मेरी खिड़की के नीचे अभी भी जमा हुआ है 

O My Friend

O my friend, my stranger
          once when you came 
          unannounced 
          the Time stood still 
          stunned in my room

The evening sun 

          sinking slowly
          paused for a moment

          and postponed its fate

The gods 

          said a silent prayer 
          and Time stared 
          at the frozen moments
          and jumped in panic
          out my window

The incident 

          of the frozen moments
          now seems strange to me
          now seems strange to you
          and perhaps Time shall not
          repeat its mistake too

Now the sun sets dutifully
          and the dark stabs my heart 
          everyday
          but there is a truth
          of the frozen moments
          whether you or I acknowledge it 
          is another matter

That day
          when Time jumped out my window
          and bled its knees on the ground  
          that blood dried there
          and is still around 

ਓ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤ ...

ਓ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤ ! ਮੇਰੇ ਅਜਨਬੀ  !
ਇਕ ਵਾਰ ਅਚਾਨਕ ਤੂੰ ਆਇਆ ! --
ਤਾਂ ਵਕ਼ਤ ਅਸਲੋਂ ਹੈਰਾਨ ਮੇਰੇ ਕਮਰੇ 'ਚ ਖਲੋਤਾ ਰਹਿ ਗਿਆ ...

ਤਰਕਾਲਾਂ ਦਾ ਸੂਰਜ ਲਹਿਣ ਵਾਲਾ ਸੀ ਪਰ ਲਹਿ ਨਾ ਸਕਿਆ
ਤੇ ਘੜੀ ਕੁ ਉਸਨੇ ਡੁੱਬਣ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਵਿਸਾਰ ਦਿੱਤੀ
ਫਿਰ ਅਜ਼ਲਾਂ ਦੇ ਨੇਮ ਨੇਂ ਇਕ ਦੁਹਾਈ ਦਿੱਤੀ  ...
ਵਕ਼ਤ ਨੇ - ਬੀਤੇ ਖਲੋਤੇ ਛਿਣਾਂ ਨੂੰ ਤੱਕਿਆ
   ਤੇ ਘਾਬਰ ਕੇ ਬਾਰੀ 'ਚੋਂ ਛਾਲ ਦਿੱਤੀ   ....

ਉਹ ਬੀਤੇ ਖਲੋਤੇ ਛਿਣਾਂ ਦੀ ਘਟਨਾ  ---
ਹੁਣ ਤੈਨੂੰ ਵੀ ਬੜੀ ਅਸਚਰਜ ਲੱਗਦੀ ਹੈ
ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਬੜੀ ਅਸਚਰਜ ਲੱਗਦੀ ਹੈ
ਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਵਕ਼ਤ ਨੂੰ ਵੀ ਫੇਰ ਉਹ ਗ਼ਲਤੀ ਗਵਾਰਾ ਨਹੀਂ   ....

ਹੁਣ ਸੂਰਜ ਰੋਜ਼ ਵੇਲੇ ਸਿਰ ਡੁੱਬ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
ਤੇ ਹਨੇਰਾ ਰੋਜ਼ ਮੇਰੀ ਛਾਤੀ ਵਿਚ ਖੁੱਬ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
ਪਰ ਬੀਤੇ ਖਲੋਤੇ ਛਿਣਾਂ ਦਾ ਇਕ ਸੱਚ ਹੈ  ---
ਹੁਣ ਤੂੰ ਤੇ ਮੈਂ ਉਹਨੂੰ ਮੰਨਣਾ ਚਾਹੀਏ ਜਾਂ ਨਾ
     ਇਹ ਵੱਖਰੀ ਗੱਲ ਹੈ   ....

ਪਰ ਉਸ ਦਿਨ ਵਕ਼ਤ ਨੇ ਜਦ ਬਾਰੀ 'ਚੋਂ ਛਾਲ਼ ਮਾਰੀ ਸੀ
ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਗੋਡਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਜੋ ਲਹੂ ਸਿਮਿੰਆਂ ਸੀ

ਉਹ ਲਹੂ   ---

ਮੇਰੀ ਬਾਰੀ ਦੇ ਥੱਲੇ ਅਜੇ ਵੀ ਜਾਮਿਆ ਹੋਇਐ   .....


From: Cheternama  चैतरनामा  ਚੇਤੇਰਨਾਮਾ